Publikacje z zakresu: Wykorzystanie notowanych przez obrączkarzy cech wieku piskląt do opisywania rozkładu terminów rozrodu i probabilistyczne tabele do przeliczania wartości cechy pisklęcia na wiek są na dole strony.


Szacowanie wieku piskląt i określanie rozkładu dat klucia na podstawie wieku piskląt i daty obserwacji

Opis probabilistycznej metody określania wieku piskląt oraz oryginalne wyniki jej zastosowania w badaniach fenologii rozrodu znajduje się w wymienionych na dole strony pracach nr 49, 79 i 81.

Dla ułatwienia przygotowywania tabel przeliczeniowych wartości cechy na wiek oraz do obliczania rozkładu dat klucia w badanej populacji, sporządziłem przestawione niżej dwa pakiety programów komputerowych, CONTAB i HADATE, które można pobrać w celu wykorzystania we własnych badaniach (pozycja 77 lub 78 na dole strony). Materiały, przygotowane w opisany niżej sposób (w pliku dbf lub xls/xlsx), można też przysłać do przetworzenia tymi programami do mnie.

Ogólne informacje o programach CONTAB i HADATE

Programy działają w DOS-owych wersjach FoxPro i bezpośrednio w DOS-ie. Udostępniane są w formie skompilowanej, spakowane w pliku CONHAD.ZIP, zawierającym, obok obu programów, także zbiory pomocnicze.

Poniżej wymienione są warunki, jakie powinny spełniać dane, przeznaczone do przetwarzania przez programy. Wskazówki te będą się pojawiały na ekranie obligatoryjnie lub na życzenie operatora podczas pracy każdego z programów. W miarę potrzeby (np. w przypadku błędów w danych) wyświetlane będą dalsze informacje i uwagi. Pliki wsadowe z własnymi danymi można przygotowywać przy pomocy programów, które zapisują dane w formacie DBF dla DOS. Należy wówczas używać struktur odpowiednich plików EXEMP....DBF (zob. niżej).

CONTAB - program tworzy probabilistyczną tabelę przeliczeniową wartości cechy pisklęcia na wiek (w postaci zbioru DBF) z codziennych pomiarów cechy skorelowanej z wiekiem.

Do uruchomienia programu CONTAB niezbędne są pliki CONTAB.EXE, EXEMP1.DBF i FOXDX260.ESL. Plik EXEMP1.DBF oraz EXEMP2a.DBF i EXEMP2b.DBF stanowią przykładowe bazy źródłowe do testowania działania programu przy danych różnego rodzaju.

1. Baza źródłowa, z której będą pobierane dane, musi zawierać pola D1, D2, ... Dn (numeryczne, z dowolna liczba miejsc po przecinku) z wartościami wybranego pomiaru dla kolejnych (1, 2,... n) dni życia pisklęcia największego spośród rodzeństwa w momencie mierzenia, niekoniecznie codziennie tego samego.
W jednym rekordzie powinny być zapisane dane dotyczące jednego gniazda.
W przypadku braku pomiarów w danym dniu, w polach D1, D2, ... Dn powinno być 0 (zero) lub NIC.
Baza może zawierać też inne pola (np. z numerem gniazda, datą klucia).
Jeśli chcesz zapoznać się z możliwościami programu, uruchom go, wykorzystując kolejno
przykładowe bazy: EXEMP1.DBF (z długościami skrzydła piskląt małego wróblowca mierzonymi z dokładnością do 1 mm) oraz EXEMP2a.DBF i EXEMP2b.DBF (z hipotetycznymi wartościami mierzonymi z dokładnością do 0,1).

2. Za pierwszy dzień życia uznaje się 24 godziny przed pierwszym stwierdzeniem pierwszego pisklęcia przy kontrolowaniu gniazda co 24 godziny.

3. Pomiary powinny być wykonywane codziennie o mniej więcej tej samej porze, jednak dopuszczalny jest brak pomiarów z niektórych dni.

4. Tabela przeliczeniowa oparta jest na założeniu stałego wzrostu pisklęcia. Dlatego program zatrzyma się napotykając wartości pomiarów mniejsze, niż w dniu poprzednim, i poleci poprawić bazę źródłowa. Przyjmuje się, że dzienny wzrost może być mniejszy od jednostki pomiaru i w rezultacie wartość pomiaru w kolejnych dniach może być taka sama. Wszelako, jeśli takie same w kolejnych dniach wartości pomiaru są o dwie lub więcej jednostek większe od wartości z dnia poprzedzającego je, to zachodzi podejrzenie, że mamy do czynienia z błędem pomiaru (lub zapisu). Program takie dane uwzględni w przeliczeniach, ale poinformuje, że prawdopodobnie są błędne.

5. Pole NESTS w bazie wynikowej zawiera liczbę piskląt (a więc i gniazd), których pomiary wykorzystano do określenia rozkładu wieku dla danej wartości pomiaru.

6. Pole AVDAY zawiera średni numer dnia życia piskląt o danej wartości cechy. Średnia ta może być potrzebna np. w analizach różnic w oszacowaniach wieku przy pomocy tabel przeliczeniowych opartych na materiałach z różnych populacji.

7. Końcowe rekordy należy z tabeli usunąć, jeśli dotyczą liczby piskląt zbyt małej, by uzyskany rozkład wieku móc uznać za reprezentatywny dla badanej populacji.

8. Zaprzestanie mierzenia piskląt skłonnych do ucieczki z gniazda może spowodować nadreprezentację w zebranym materiale osobników rozwijających się wolniej.

HADATE - określanie rozkładu dat klucia w populacji poprzez utworzenie bazy danych (DBF) z sumami prawdopodobieństw klucia w poszczególnych gniazdach dla kolejnych dni sezonu lęgowego, w oparciu o dwie bazy danych (DBF): (1) bazy z wartościami cech wieku piskląt największych w gnieździe i z datami określenia tych wartości; (2) bazy zawierającej probabilistyczną tabelę przeliczeniową wartości cechy pisklęcia na wiek (np. przygotowanej programem CONTAB). Do uruchomienia programu niezbędne są też pliki HADATE.EXE i FOXDX260.ESL.

1. Baza źródłowa musi zawierając pola: DATE (datowe) z datą pomiaru i ME (numeryczne z dowolną liczbą miejsc dziesiętnych) z wartościami liczbowymi cechy (np. długości skrzydła) pisklęcia o najwyższej wartości tej cechy w stosunku do rodzeństwa. Dla każdego gniazda może być tylko jeden rekord. Zob. przykładowe bazy: EXEMP3.DBF (dane z 2 populacji, bez udziwnień) i EXEMP4.DBF (z brakującymi danymi i wartościami pomiarów przekraczającymi zakres przykładowej tabeli przeliczeniowej EXEMP2B2.DBF, uzyskanej programem CONTAB z EXEMP2a.DBF).

2. Program wykorzystuje tabelę przeliczeniową wartości cechy na wiek (bazę danych DBF z polami numerycznymi ME,DZ,P1,P2,..Pn), np. uzyskaną programem CONTAB. Zob. przykładowe bazy EXEMP11.DBF przy przetwarzaniu EXEMP3.DBF oraz EXEMP2b2.DBF przy przetwarzaniu EXEMP4.DBF.

3. W tworzonej bazie (względnie bazach) są pola: HATCHDATE z data klucia; PKL z prawdopodobieństwem klucia w danym dniu (wyrażonym % wszystkich gniazd uwzględnionych w bazie lub liczbą bezwzględną gniazd - do wyboru); DZ z odpowiadającymi dacie numerami dni od początku roku lub innego dnia (to pole można opuścić).
1.9.2005, drobne zmiany formalne 31.03.2015.

Publikacje z zakresu: Wykorzystanie notowanych przez obrączkarzy cech wieku piskląt do opisywania rozkładu terminów rozrodu

49a. [?] Kania W. 1982. Probability method of ageing of the passerine nestlings and its usage in breeding phenology investigations. The Ring. 110: 1-7. Extensive summary of the paper published in 1983 in Not. Orn. 24, 1-2: 46-68.

49. Kania W. 1983. Probabilistyczna metoda określania wieku piskląt ptaków wróblowatych i jej zastosowanie w badaniach fenologii rozrodu szpaka (Sturnus vulgaris). [Probability method of ageing passerine nestlings and its usage in breeding phenology investigations of starling]. Polish with English summary. Not. Orn. 24, 1-2: 46-68.

60. Kania W. 1988. Investigations of white stork Ciconia ciconia hatching phenology based on bill measurements of nestlings. The Ring 134-135: 13-19.

77. Kania W. 2001. CONTAB. Creation of the probability table for conversion nestling trait to age./Tworzenie probabilistycznej tabeli przeliczeniowej cechy pisklęcia na wiek. http://www.stornit.gda.pl/wkania

78. Kania W. 2001. HADATE. Determination of the distribution of hatching dates in a population./Określanie rozkładu dat klucia w populacji. http://www.stornit.gda.pl/wkania

79. Kania W. 2001. Określanie wieku piskląt bogatki Parus major metodą probabilistyczną na podstawie stopnia rozwoju upierzenia. Not. Orn. 42: 117-138.

81. Kania W. 2004. Observer error in measurements of nestling wing length in small passerines. Ring 26, 2: 79-87.

89. Kania W., Chylarecki P. 2009. Ringing records as the window into the history of population changes - pitfalls and prospects in analysis of 76 years' data on Starlings Sturnus vulgaris breeding in Poland. Abstracts. 7th Conference of the European Ornitholoigists' Union, Zurich, 21 - 26 August 2009: 47.

96. Busse P., Kania W., Ożarowska A., Stępniewska K. 2012. Obrączkowanie ptaków. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków. 1-66.

97. Żołnierowicz K., Tobółka M., Kania W. 2012. Zjazd założycielski Grupy Badawczej Bociana Białego (Poznań, 27–28.01.2012 r.). Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 68 (5): 323–331.